Onder voorbehoud van herziening (gepubliceerd in 2013) (2023)

"Na de eerste dood is er geen andere", schreef Dylan Thomas. Hoe vanzelfsprekend, zou je denken. Maar de eenmalige aard van de dood is allesbehalve vanzelfsprekend in de nieuwe roman van Kate Atkinson, 'Life After Life'.

Haar heldin, Ursula Todd, blijft sterven en sterft dan weer. Ze sterft bij haar geboorte, op een sneeuwnacht in 1910. Als kind verdrinkt ze, valt van een dak en krijgt griep. Later pleegt ze zelfmoord en wordt vermoord. Ze komt om het leven tijdens het Duitse bombardement op Londen in de Tweede Wereldoorlog en beëindigt haar leven in de ruïnes van Berlijn in 1945. Elke keer dat Ursula sterft, wekt Atkinson - een Britse schrijver die hier vooral bekend staat als de auteur van 'Case Histories', de eerste in een reeks zeer vermakelijke mysteries met de speurder Jackson Brodie - haar weer tot leven en zet haar op een van de vele alternatieve koersen die haar lot had kunnen volgen.

Veel ervaring en 20e-eeuwse geschiedenis komt tot uiting in de intervallen tussen Ursula's plotselinge en vaak gewelddadige vertrek uit de wereld van de levenden. De roman begint met een scène waarin ze Hitler vermoordt. Haar seriële en parallelle bestaan ​​voeren haar door twee meedogenloze wereldoorlogen en tot ver in de jaren zestig. Maar elke wending in haar verhaal is, net als het einde van haar leven, onderhevig aan herziening. Als tiener die in Fox Corner woont, haar ouderlijk huis op het Britse platteland, wordt ze verkracht en wordt ze zwanger, maar in een andere versie houdt de ontmoeting met haar Amerikaanse aanvaller weinig meer in dan een gestolen kus. Een pesterig eerste huwelijk wordt doorstaan ​​en de daaropvolgende tragedie wordt van de lei geveegd. Romances beginnen en eindigen, beginnen dan opnieuw en volgen verschillende trajecten.

Ursula hoort over de dood van haar vader in een brief die ze ontvangt in Duitsland, waar ze vastzit door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, waar ze bevriend raakt met Eva Braun en de Führer bezoekt in zijn retraite op de bergtop. Maar in een andere vertolking is ze in Engeland als haar vader bezwijkt aan een hartaanval, en met haar familie voor zijn begrafenis. Een vermoord kind blijkt niet dood te zijn. Of is ze dat? Een hond genaamd Lucky maakt gastoptredens die de lezer niet kan helpen door het gaas heen van de voorbijgaande maar cruciale rollen die de hond al in de plot heeft gespeeld.

De meestal korte hoofdstukken, gedateerd op maand en jaar, houden ons georiënteerd te midden van de snelle chronologische verschuivingen heen en weer. En er zijn verschillende relatief stille punten waar de wervelende machine rond draait. Sylvie, de moeder van Ursula, blijft betrouwbaar snobistisch en bijtend, net zoals Ursula's vrijgevochten tante Izzie onderdak, hulp en het voorbeeld van zenuwachtige opstandigheid blijft bieden waarvoor zulke tantes in fictie en film zijn gemaakt. In verschillende van haar leven gaat Ursula naar een secretariële school in Londen en reist ze door continentaal Europa.

Atkinson jongleert met veel tegelijk - en slaagt er behendig in om te voorkomen dat de roman verwarrend wordt. Toch is het lezen van het boek een enigszins duizelingwekkende ervaring, net zoals het gebruik van de functie 'scènes' op een dvd om de oorspronkelijke volgorde van de film door elkaar te halen. Soms suggereert "Life After Life" een kruising tussen Noël Coward's "Brief Encounter" en die interactieve "hypertext" -romans waarvan de computervaardige lezers de richting van het verhaal kunnen bepalen.

De eerste paar tegenslagen zijn verrassend, maar na een tijdje begint het heel normaal te lijken (zij het nog steeds aangenaam schokkend) wanneer een personage dat, naar we denken, het verhaal voor altijd heeft verlaten, weer verschijnt in een andere gedaante of vanuit een nieuw perspectief wordt gezien. En de verrassing van wat er gebeurt is minder intens dan de onverwachtheid van wat er niet gebeurt: welke ogenschijnlijk onomkeerbare schade wordt hersteld met de “delete”-toets.

In theorie zou deze vertelmethode in strijd moeten zijn met een van de meest elementaire contracten die een schrijver met de lezer sluit: de belofte dat wat er met de personages gebeurt, ook gebeurt (voor zover de auteur weet) met de personages. Maar het is interessant om te zien hoe snel de nieuwe regels van Atkinson de oude vervangen, hoe zelfverzekerd ze het contract herschrijft: we blijven op de hoogte zolang ze ons geïnteresseerd en nieuwsgierig houdt naar waar dit allemaal toe leidt. Elke tragedie blijft ons verrassen en verontrusten, ook al leren we te verwachten dat het slachtoffer morgen weer in orde zal zijn.

Onvermijdelijk sluipt metafysica binnen. We reizen en keren terug naar het kantoor van de psychiater waar Ursula's ouders haar, op 10-jarige leeftijd, mee naartoe nemen voor sessies waarin het gesprek raakt aan reïncarnatie en de aard van tijd. Wanneer Dr. Kellet suggereert dat de humeurige, ruime Ursula zich misschien andere levens herinnert en haar vraagt ​​iets te tekenen, haalt ze een slang tevoorschijn met zijn staart in zijn bek. "Het is een symbool dat de cirkelvormigheid van het universum vertegenwoordigt", legt de dokter uit. “Tijd is een constructie, in werkelijkheid stroomt alles, geen verleden of heden, alleen het nu.”

Atkinson amuseert zich hiermee, zoals ze vaak lijkt te zijn in de roman, die zowel over schrijven als over iets anders gaat. Er worden zoveel uitstekende boeken gelezen en geciteerd door de personages dat de roman een nuttige bibliografie zou kunnen zijn. Hier is een gedeeltelijke lijst van schrijvers waarnaar op deze pagina's wordt verwezen: Austen, Byron, Keats, Eliot (George en T.S.), Dante, Dickens, Donne, Marvell, D.H. Lawrence, Ibsen en Marlowe.

Het komt bij je op dat Ursula's huwelijk met de controlerende en pestende Derek Oliphant, vurig aan het werk aan zijn leerboek over de Tudors en de Plantagenets, bekend voorkomt. Uiteindelijk ontdekt Ursula dat het boek van haar man in wezen onzin is, en komt ze tot de conclusie dat fans van "Middlemarch" dat al zullen hebben bereikt. "Ze was getrouwd met een Casaubon, besefte ze."

Ursula neemt "The Magic Mountain" mee als ze met Eva Braun naar de Berghof gaat, maar wordt door een "aardige" officier van de Wehrmacht geïnformeerd dat de roman van Mann een van de boeken is die door de nazi-partij zijn verboden. En een van de donkere plotlijnen die door de inslag van de roman lopen - de verdwijning van een klein meisje - herinnert aan Atkinsons eigen 'Case Histories'.

"Life After Life" maakt de lezer scherp bewust van de kracht van een auteur: hoeveel de romanschrijver kan doen. Dood een karakter, breng haar terug. Begin een wereldoorlog of voorkom er een. Bombardeer Londen, vernietig Berlijn. Schrijf een scène vanuit het ene gezichtspunt en herschrijf het vervolgens vanuit een ander. Probeer het op deze manier, dan dat. Laat je personage tijdens de blitz omkomen in een gebombardeerd gebouw en maak haar vervolgens deel van het reddingsteam dat (in een scène met dezelfde veelzeggende details) tevergeefs probeert haar te redden.

Een van de dingen die ik het leukst vind aan Britse mysterieromans (waaronder die van Kate Atkinson) is de combinatie van goed schrijven en een zekere theatrale bravoure. Hun auteurs laten ons graag zien hoe vakkundig ze een puzzel kunnen maken en oplossen: het literaire equivalent van een konijn uit een hoed toveren. "Life After Life" roept een soortgelijk soort bewondering op, aangezien Atkinson ons bewustzijn aanscherpt van de ogenschijnlijk grenzeloze keuzes en beslissingen die een romanschrijver op elke pagina moet maken, en van wat er wordt gewonnen en verloren als de gevolgen van deze keuzes, zoals het leven, enkelvoudig en definitief zijn.