Inhoudsopgave verbergen
1 Mangrove
2 mangrovemoerassen
2.1 Flora
2.2 Fauna
3 Het belang van mangroven
3.1 Klimaat
3.2 Voordelen voor kustecosystemen
3.3 Kinderdagverblijven
3.4 Habitat
3.5 Voedsel en voedingsstoffen
3.6 Schoon water
3.7 Natuurlijke hulpbronnen
3.8 Veelgestelde vragen
3.8.1 Wat zijn mangrovemoerassen?
3.8.2 Wat zijn de voordelen van mangrovemoerassen?
3.8.3 Waar worden mangrovemoerassen doorgaans aangetroffen?
3.8.4 Hoe passen mangroven zich aan hun omgeving aan?
3.8.5 Wat zijn de bedreigingen voor mangrovemoerassen?
4 Referenties
Mangrove
Een mangrovemoeras bestaat uit elke soort boom of struik die onder de families valtAcanthaceae,Arecaceae,Combretaceae,Lythraceae, EnRhizophoraceae. Deze gedeeltelijk onder water gelegen planten groeien in dichte bossen in de ondiepe wateren van modderige kusten, getijdenmondingen en kwelders. Mangroven staan erom bekend dat ze blootliggende wortels hebben – propwortels genoemd – die boven het waterniveau uitsteken en de rest van de plant ondersteunen. Veel soorten in mangrovemoerassen hebben ook ademhalings- of ‘kniewortels’, pneumatoforen genoemd. Deze structuren blijven boven de modderige vloer en laten lucht door kleine openingen stromen die lenticellen worden genoemd.
Mangroven worden meestal 9 meter hoog. Hun bladeren groeien op korte stengels, zijn tegenovergesteld, ovaalvormig of elliptisch met gladde randen, zijn dik met oppervlakken die lijken op leer, en variëren van 5 tot 15 centimeter lang. De bloemen van mangroven zijn lichtgeel van kleur. De vrucht van de gewone mangrove is zoet en voedzaam. Sommige mangrovesoorten leveren sterke en winterharde schors op. Uit de samentrekkende bast van een mangrove kan ook een in water oplosbare looistof worden gewonnen.
Verschillende mangrovesoorten hebben echter kenmerken die verschillen van de typische mangrove. Neem de zwarte mangrove als voorbeeld. Deze soort groeit meestal tot de gemiddelde hoogte van een grote struik of kleine boom. Soms kunnen zwarte mangroven een hoogte bereiken van 18 tot 21 meter. De bladeren van de zwarte mangrove zijn 5-7,5 centimeter lang, tegenoverstaand, langwerpig of lijken op de punt van een speervorm, met een glanzend groen bovenoppervlak en een bleek onderoppervlak dat wit of grijs van kleur lijkt. De bloemen zijn klein, wit en licht, maar worden toch vaak bezocht door honingbijen vanwege hun sterke geur en grote hoeveelheden nectar.
Mangroven planten zich op een heel bijzondere manier voort via hun fruit. Aan het begin van dit proces blijft de mangrovevrucht vastzitten aan de moedertak. Een lange embryonale wortel groeit snel naar beneden nadat hij uit zijn zaad is gekomen. Deze jonge wortel, mangrovepropagule genoemd, valt in de juiste positie om in de modder te groeien. De propagule groeit lang genoeg om in de modder te wortelen voordat de vrucht volledig van de ouderboom wordt gescheiden.
Mangrovemoerassen
Mangroven gedijen in clusters die mangrovemoerassen of mangrovebossen worden genoemd en die voorkomen in de tropische en subtropische gebieden van de wereld. De planten die mangrovemoerassen hun thuis noemen, zijn halofytisch of zoutminnend en kunnen overleven in water met een hoog zoutgehalte. Mangrovemoerassen worden aangetroffen in de brakke wateren van estuaria, waar zoet water uit rivieren samenkomt en zich vermengt met het zoute water in de oceaan. In deze omgeving is het water altijd een mix van zout en zoet water, maar de zoutconcentratie verandert elke dag met de getijden. In de loop van millennia hebben mangroven onderscheidende aanpassingen ontwikkeld om te overleven in deze unieke omstandigheden, waardoor ze in zoute omgevingen kunnen leven terwijl het risico op vochtverlies wordt geminimaliseerd en wordt voorkomen dat de plant uitdroogt. Eén zo'n aanpassing is duidelijk zichtbaar in de bladeren. Deze bevatten gespecialiseerde klieren die het zout afscheiden dat de mangrove absorbeert. De bladeren zijn ook bedekt met een wasachtige laag, een cuticula genaamd, die de plant helpt water vast te houden.
Flora
Mangrovemoerassen hebben weinig diversiteit qua plantensoorten. Deze omgevingen worden gedomineerd door mangrovevarianten die in drie soorten kunnen worden ingedeeld: zwarte mangrove, rode mangrove en witte mangrove.
Witte mangroven (Laguncularia racemosa) zijn aanzienlijk minder uniek dan de andere twee varianten. Deze soort groeit uit het water in gebieden verder landinwaarts. Hun locatie vereist geen speciale aanpassingen, zoals gebogen wortels (steunwortels) en wortels die uit het water steken (pneumatoforen).
In de moerassen in het binnenland leeft de zwarte mangrove (Avicenniasp.) is de meest voorkomende soort. Kenmerkend voor dit type is dat zwarte mangroven wortels hebben, pneumatoforen genaamd, die uit het water steken en worden blootgesteld aan de lucht erboven. De uitwisseling van gassen wordt slecht gefaciliteerd in onderwaterbodems, en de wortels van deze soort hebben zich aangepast om gas rechtstreeks uit de lucht boven water te absorberen.
Aan de kust is de meest voorkomende mangrovesoort de rode mangrove (Rhizophora-mangel). Als je aan mangroven denkt, denk je waarschijnlijk als eerste aan het beeld van de Rode Mangrove. Rode mangroven hebben unieke, gebogen steunwortels die het lichaam van de plant boven het waterniveau houden. De steunwortels van de Rode Mangrove komen voort uit de stam, groeien naar beneden in het water en vertakken zich keer op keer om een dicht web van wortels te vormen.
Rode mangroven spelen een essentiële rol in kusthabitats. Hun wortels vangen zand op en belemmeren kusterosie, en leggen een sterke basis voor de groei van andere planten. Enkele voorbeelden zijn knoophout, varens, dennen, zeedruiven en mangroven van andere variëteiten. De wortels van rode mangroven bieden ook onderdak aan een overvloed aan diersoorten. Tijdens stormen beschermen mangroven de kust door als buffer te fungeren tegen stormvloeden en vloedgolven.
Fauna
Mangrovemoerassen zijn belangrijke leefgebieden voor een verscheidenheid aan diersoorten. Boven het water zijn ze de thuisbasis van vogels, reptielen en zelfs zoogdieren. Vogels zoals reigers, mangrovekoekoeken, bruine pelikanen, aalscholvers, fregatvogels, sneeuwreigers, witte ibis, adelaars en roodstaarthaviken vliegen boven de vegetatie en rusten in de takken van de mangroven. Hagedissen, zoals anoles, klampen zich vast aan de mangrovestammen en takken, terwijl andere reptielen zoals schildpadden, zeeschildpadden, alligators en krokodillen in het water beneden zwemmen. Apen en zeekoeien vormen de weinige zoogdieren die in deze semi-aquatische omgevingen leven.
In het water levende organismen en zeedieren vormen een grote meerderheid van de dieren die in deze ecosystemen leven. Talloze vissoorten gedijen in de wirwar van mangrovewortels die onder water groeien. Hiertoe behoren boeren, snappers, gar, mul, tarpoen, bonefish, mollen en schapenkoppen. Andere organismen zoals schaaldieren, weekdieren en ongewervelde dieren komen ook in grote aantallen voor. Mangroveboomkrabben, gevlekte mangrovekrabben, slakken, mosselen, zeepokken, oesters, sponzen en anemonen schuilen allemaal onder de bescherming van mangrovewortels. Dik gebladerte en overvloedig organisch materiaal maken mangrovewortels ideale kraamkamers voor soorten garnalen- en krabbenlarven. Ongewervelde dieren zoals bacteriën, protozoa en wormen zijn ook cruciale componenten van het mangrove-ecosysteem. Bacteriën zijn vooral essentieel voor de afbraak van dood organisch materiaal en voor het aanvullen van voedingsstoffen in het ecosysteem.
Het belang van mangroven
Mangroven spelen een belangrijke rol in de getijdengebieden en kustlijnen waar ze voorkomen. Het mangrovebos of mangrovemoeras creëert unieke wetland-ecosystemen die de thuisbasis vormen van een grote, diverse verzameling levende organismen. Mangroven hebben ook aanzienlijke effecten op de abiotische factoren van natuurlijke omgevingen. Het zijn goedkope en effectieve manieren om het rampenrisico langs kustlijnen te beperken. Mangroven beschermen kustlijnen tegen erosie, maar ook tegen de gevolgen van stormen, sterke golven en overstromingen.
Klimaat
Door hun koolstofopname uit de atmosfeer leveren mangroven een belangrijke bijdrage aan de regulering van het klimaat op onze planeet. Bomen en planten in terrestrische bossen slaan het grootste deel van hun koolstof op in hun stammen en takken. Terrestrische bossen zijn ook gevoelig voor het verlies van opgeslagen koolstof door brand. Aan de andere kant slaan mangroven in mangrovemoerassen en bossen het grootste deel van hun koolstof op in hun wortelsystemen en de grond waarin ze verankerd zijn. Op deze manier kunnen mangrovebossen koolstofputten worden die koolstof voor langere perioden in de aarde opslaan. In mangrovebossen is de kans veel kleiner dat er brand uitbreekt, waardoor deze planten hun koolstof langer kunnen vasthouden.
Voordelen voor kustecosystemen
Om het ecologische evenwicht van kustecosystemen te behouden, werken mangroven in harmonie met de zeegrasvelden en koraalriffen. Mangrovewortels vangen sediment en verontreinigende stoffen op en voorkomen dat deze in de oceaan terechtkomen. Zeegras fungeert als een barrière die koraalriffen beschermt tegen slib en modder die ze kunnen verstikken. Bijgevolg beschermen koraalriffen zowel zeegras als mangroven door als buffer te fungeren tegen sterke oceaangolven die de kustlijn opstormen.
Kinderdagverblijf
Veel diersoorten vinden veiligheid en beschutting in mangrovebossen. Mangroven worden ook veilige plekken voor de nakomelingen van veel mariene soorten. Het dichte netwerk van gedeeltelijk onder water gelegen wortels is een kraamkamer voor veel jonge mariene soorten, totdat ze groot genoeg zijn om zich naar koraalriffen te verplaatsen of de oceaan in te gaan. De takken van mangrovebomen bieden ideale nestplaatsen en trekplaatsen voor verschillende vogelsoorten.
Mangroven zijn broedplaatsen voor veel zeedieren, zoals vissen, krabben, garnalen en andere schaaldieren. Tijdens hun juveniele stadia schuilen vissoorten zoals tarpoen, snook en barracuda aanvankelijk in het doolhof van mangrovewortels. Als ze voldoende gegroeid zijn, wagen ze zich in de zeegrasvelden. Ten slotte zwemmen ze op volwassen leeftijd naar de open oceaan. Geschat wordt dat driekwart van de commercieel gevangen vis afkomstig is uit mangrovewortels, of anderszins via het voedselweb met mangrovebossen is verbonden.
Habitat
Duizenden soorten leven en gedijen in mangrovebossen. Deze soorten komen uit alle lagen van het bos- en mariene voedselweb, variërend van de Bengaalse tijger tot de toproofdier, tot de zeepokken en onmerkbare bacteriën. Het dichte gebladerte is een schuilplaats voor veel insectensoorten. Voor veel soorten kustvogels en trekvogels zijn het perfecte plekken om te nestelen en te rusten. Sommige vogelsoorten die in mangroven voorkomen, zijn zilverreigers, reigers en ijsvogels. Grotere dieren zoals varanen, vissende katten en krabetende makaken jagen op kleinere wezens in het mangrovebos. In de zachte grond waar mangroven wortel schieten, begraven slakken en mosselen zich en wachten hun tijd af. Schaaldieren zoals krabben en garnalen doorzoeken de voedselrijke modder op zoek naar voedsel. Mangrovemoerassen zijn ook leefgebieden voor bedreigde diersoorten, waaronder doejongs, boomklimmende vissen, neusapen, ridley-schildpadden en zeearenden met witte borst.
Voedsel en voedingsstoffen
Bladeren die van mangrovebomen vallen, dragen een aanzienlijke hoeveelheid voedingsstoffen bij aan hun ecosysteem. Dode en rotte mangrovebladeren ontbinden en hun voedingsstoffen worden verdeeld onder algen en ongewervelde dieren. Kleine organismen zoals jonge vissen, garnalen, kwallen, wormen, anemonen, sponzen en vogels smullen op hun beurt van deze organismen. Terwijl ze door de getijden worden meegevoerd, vinden de voedingsstoffen uit verteerd mangrovemateriaal hun weg naar estuaria, wadden en koraalriffen, waar ze voedsel leveren voor organismen die op de zeebodem liggen.
Schoon water
In zekere zin fungeren mangroven als beheerders van de wateren waarin ze groeien. Via hun ingewikkelde wortelsystemen filteren mangroven nitraten en fosfaten uit rivieren en beken. Mangrovebossen verhinderen ook dat zout water de zoetwaterwegen in het binnenland binnendringt.
Natuurlijke bronnen
Menselijke gemeenschappen profiteren ook van mangroven. Mangroven voorzien kustgemeenschappen van levensonderhoud door middel van visserij en ecotoerisme en als belangrijke voedselbron zoals vis en schaaldieren. Mangroven zijn ongetwijfeld een cruciaal onderdeel van de voedselzekerheid van de menselijke gemeenschappen die ervan profiteren.
Het welzijn van veel mangrove-ecosystemen is echter in gevaar vanwege menselijke activiteiten. In de afgelopen vijftig jaar is de helft van de mangrovebedekking in de wereld verloren gegaan door het kappen voor brandhout, kustontwikkeling en het opruimen voor garnalenkwekerijen. Mangroven worden ook rechtstreeks bedreigd door vervuiling door bronnen in het binnenland. Onbehandeld rioolafval, weggegooid plastic en bijproducten uit agrarische bronnen vormen een aanzienlijke bedreiging voor de mangrove-ecosystemen.
Veel Gestelde Vragen
Wat zijn mangrovemoerassen?
Mangrovemoerassen zijn wetland-ecosystemen aan de kust die worden gekenmerkt door een dichte groei van mangrovebomen, die speciaal zijn aangepast om te gedijen in zoute of brakke wateromgevingen.
Wat zijn de voordelen van mangrovemoerassen?
Mangrovemoerassen bieden tal van voordelen, zoals het fungeren als een natuurlijke barrière tegen erosie en stormvloeden, het ondersteunen van de biodiversiteit, het filteren van verontreinigende stoffen en het dienen als kraamkamer voor veel vissen en mariene soorten.
Waar worden mangrovemoerassen doorgaans aangetroffen?
Mangrovemoerassen komen vaak voor in tropische en subtropische gebieden met beschutte kustlijnen, waaronder gebieden in Zuidoost-Azië, Afrika, Amerika en de eilanden in de Stille Oceaan.
Hoe passen mangroven zich aan hun omgeving aan?
Mangroven hebben unieke aanpassingen om te overleven in zoute omgevingen. Ze hebben zoutfilterende wortels, gespecialiseerde zaden voor ontkieming in zoute modder, en pneumatoforen (luchtwortels) voor zuurstofuitwisseling in drassige bodems.
Wat zijn de bedreigingen voor mangrovemoerassen?
Mangrovemoerassen worden bedreigd door menselijke activiteiten zoals ontbossing, kustontwikkeling, vervuiling en klimaatverandering, wat kan resulteren in verlies van leefgebied en achteruitgang van de biodiversiteit.
Referenties
Actiegroep voor mangrove-ecosystemen en levensonderhoud.(n.d.). Teruggevonden uit het Commonwealth Blue Charter:https://bluecharter.thecommonwealth.org/action-groups/mangrove-restoration/
mangrove.(n.d.). Opgehaald uit Britannica:https://www.britannica.com/plant/mangrove
Mangrovemoerassen.(n.d.). Opgehaald van het Amerikaanse Environmental Protection Agency: epa.gov/wetlands/mangrove-swamps
Mangrovemoeras.(n.d.). Opgehaald uit het verkennen van de natuur:https://www.exploringnature.org/db/view/Mangrove-Swamp
Waarom mangroven belangrijk zijn.(n.d.). Opgehaald uit het American Museum of Natural History:https://www.amnh.org/explore/videos/biodiversity/mangroves-the-roots-of-the-sea/why-mangroves-matter